मराठी साहित्याचा डिजिटल खजिना.

    महाराष्ट्रातील किल्ले

    सिंहगड


    सिंहगड किल्ला: संपूर्ण इतिहास व माहिती


    स्थान:
    सिंहगड किल्ला महाराष्ट्रातील पुणे जिल्ह्यात, पुण्याच्या नैऋत्य दिशेला साधारण २५ किमी अंतरावर आहे. हा किल्ला सह्याद्री पर्वतरांगेत समुद्रसपाटीपासून ४३०० फूट उंचीवर वसलेला आहे. यापूर्वी 'कोंढाणा' या नावाने ओळखला जाणारा हा किल्ला त्याच्या सामरिक आणि ऐतिहासिक महत्त्वामुळे प्रसिद्ध आहे.


    इतिहास:

    सिंहगड किल्ल्याचा इतिहास अत्यंत प्राचीन आहे. यादव काळात हा किल्ला अस्तित्वात होता, नंतर बहामनी, आदिलशाही आणि मुघल साम्राज्यांनी यावर आपला हक्क सांगितला. किल्ल्याचा महत्त्वाचा कालखंड शिवाजी महाराजांच्या काळात सुरू होतो.


    शिवाजी महाराज आणि तानाजी मालुसरे:
    शिवाजी महाराजांनी कोंढाणा किल्ला १६४७ साली आदिलशाहीकडून घेतला होता. परंतु मुघलांनी किल्ला पुन्हा जिंकला आणि नंतर १६७० मध्ये किल्ला परत मिळवण्यासाठी शिवाजी महाराजांनी त्यांच्या बालपणीच्या मित्र तानाजी मालुसरे यांना पाठवले. तानाजी यांनी अतिशय धाडसी चढाई करत किल्ला जिंकला, परंतु या लढाईत त्यांना वीरमरण आले. त्यांच्या पराक्रमामुळे शिवाजी महाराजांनी किल्ल्याचे नाव 'सिंहगड' असे ठेवले. महाराजांनी दु:ख व्यक्त करत म्हटले होते, "गड आला, पण सिंह गेला."


    पुरंदरच्या तहाचा परिणाम:
    १६६५ च्या पुरंदरच्या तहानुसार शिवाजी महाराजांना काही किल्ले मुघलांना सोपवावे लागले, त्यात सिंहगड किल्लाही होता. परंतु नंतरच्या काळात किल्ला पुन्हा मराठ्यांच्या ताब्यात आला.


    किल्ल्याची रचना:

    सिंहगड किल्ल्याची रचना अत्यंत भक्कम असून, संरक्षणासाठी उपयुक्त होती. किल्ल्याला नैसर्गिक कडा आणि उंची यामुळे एक मजबूत संरक्षक रचना मिळाली होती.




    1. पुणे दरवाजा आणि कल्याण दरवाजा:
      हे किल्ल्याचे प्रमुख प्रवेशद्वार आहेत, ज्यामधून किल्ल्यावर प्रवेश करता येतो.


    2. तानाजी मालुसरे स्मारक:
      किल्ल्यावर तानाजी मालुसरे यांचे स्मारक उभारले गेले आहे, जे त्यांच्या शौर्याचा सन्मान करते.


    3. पाण्याची टाकी:
      किल्ल्यात विविध ठिकाणी पाण्याची टाकी आहेत, ज्यात देवटाकी आणि पंडर टाकी प्रमुख आहेत.


    4. काळेमाता मंदिर:
      किल्ल्यावर काळेमाता देवीचे मंदिर आहे, जेथे शिवाजी महाराज स्वतः पूजा करीत असत.




    सिंहगड किल्ल्याला भेट देण्याची माहिती:


    स्थान:
    सिंहगड किल्ला, पुणे जिल्हा, महाराष्ट्र


    नजीकचे बसस्थानक:
    पुण्यातून सिंहगड किल्ल्याच्या पायथ्यापर्यंत एसटी बस सेवा उपलब्ध आहे. पुणे शहरातून खासगी वाहनानेही सहज पोहोचता येते.


    नजीकचे रेल्वे स्थानक:
    सर्वात जवळचे रेल्वे स्थानक म्हणजे पुणे रेल्वे स्थानक, जे सिंहगड किल्ल्यापासून सुमारे २५ किमी अंतरावर आहे.


    भेट देण्याचा सर्वोत्तम काळ:
    ऑक्टोबर ते मार्च हा सिंहगड किल्ल्याला भेट देण्याचा सर्वोत्तम काळ आहे. या काळात हवामान आल्हाददायक असते. पावसाळ्यात किल्ला हिरवागार होतो, पण मार्ग खडकाळ असल्याने चढाई कठीण असू शकते.


    किल्ल्यावर चढण्यासाठी वेळ:
    सिंहगड किल्ल्यावर चढाईसाठी साधारण १.५ ते २ तास लागतात. किल्ल्यावर जाणारा मार्ग खडकाळ आहे, त्यामुळे चढाई करताना काळजी घ्यावी लागते.




    किल्ल्याची वैशिष्ट्ये:

    1. तानाजी मालुसरे स्मारक:
      तानाजी यांच्या शौर्याचे स्मारक येथे आहे, जे किल्ल्याचे एक प्रमुख आकर्षण आहे.


    2. सिंगापूर पॉइंट:
      या ठिकाणावरून पुणे शहराचे आणि सह्याद्री पर्वतरांगेचे विहंगम दृश्य दिसते.


    3. खडकमाळवाडी पायथा:
      किल्ल्याच्या पायथ्याशी असलेल्या या गावातून किल्ल्यावर जाणारी पायवाट सुरू होते.




    पर्यटन मार्गदर्शक टिप्स:

    • किल्ल्यावर चढाई करताना ट्रेकिंगसाठी योग्य बूट घालावेत.
    • पाण्याची बाटली आणि काही स्नॅक्स सोबत ठेवा.
    • चढाईसाठी शारीरिक तंदुरुस्ती आवश्यक आहे, कारण किल्ल्याचा काही भाग कठीण आहे.




    सिंहगड किल्ला म्हणजे मराठा साम्राज्याच्या शौर्याचे प्रतीक आहे. तानाजी मालुसरे यांच्या शौर्याने भरलेला हा किल्ला, इतिहास प्रेमींसाठी आणि ट्रेकिंगसाठी एक उत्तम ठिकाण आहे.

    4o